Sierp i młot, który wrócił jak boomerang

Cmentarz wojenny

Na cmentarzu wojennym pochowani zostali polscy lotnicy, którzy zginęli nad Kołem w 1939 r., a także żołnierze Armii Czerwonej polegli w walce o miasto w styczniu 1945 roku. Znajduje się tu łącznie ponad setka nagrobków.

Pierwszy to pomnik ku czci nieznanym lotnikom polskim poległym w czasie kampanii wrześniowej. Z nazwiska wymienieni są ppor. Tadeusz Sawicki oraz kapral Brunon Ślebioda, którzy zginęli nad Kołem – 5 września 1939 r. Pomnik ozdobiony jest w krzyż i złamane śmigło na płycie nagrobnej.

Drugi pomnik przedstawia symbol Związku Radzieckiego – sierp i młot. Na nim umieszczono napis: ,,Cześć i chwała bohaterom Armii Radzieckiej, poległym o wyzwolenie miasta Koła i okolic w dniach 19-21 stycznia 1945 r.’’ Poniżej wypisane są nazwiska 132 poległych w walkach o wolne Koło. W lutym roku 1997 pochowano na tym cmentarzu także 13 ekshumowanych zwłok żołnierzy radzieckich ze Słupcy. Są tu także nagrobki z XIX wieku, które do tej pory zawierają tajemnicę – prawdopodobnie są to prawosławni, którzy wówczas zamieszkiwali miasto.

Źródło: wikipedia

Polecenie usunięcia symbolu

Pracownicy kolskiego urzędu otrzymali polecenie usunięcia z pomnika symbolu sierpa i młota. Decyzja ta już  była zapowiadana przez Burmistrza na jednej z sesji rady. Od słów przeszło do czynów - symbol znikł.

Minął czas ... sierp wrócił

Nie tylko wrócił, ale i został odrestaurowany, odnowiony. Zapytaliśmy Hannę Zywert, Naczelnik Wydziału Infrastruktury Technicznej, Inwestycji i Gospodarki Przestrzennej, która poinformowała nas, że sytuacja ta miała miejsce ze względu na niejasne przepisy dotyczące symboli komunistycznych w przestrzeni publicznej. Urząd Miejski w Kole zwrócił się na piśmie do Wojewody Wielkopolskiego o wydanie zgody na usunięcie symbolu z pomnika, w chwili obecnej urzędnicy czekają na odpowiedź.

Przepisy rozdzielają przestrzeń publiczną od cmentarzy

Jak czytamy w jednej z interpelacji poselskiej, na którą odpowiedziało Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego: 

Pomniki symboliczne, które znajdują się na cmentarzach wojennych, gdzie pochowani są żołnierze Armii Czerwonej, stanowią integralną część tychże nekropolii. Wobec tego znajdują się one pod ochroną prawną, która wynika z uregulowań prawa krajowego, tj. ustawy z dnia 28 marca 1933 r. o grobach i cmentarzach wojennych (Dz. U. 1933 nr 39 poz. 311 z późniejszymi zmianami), jak i z zobowiązań międzypaństwowych, tj. Umowy między rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji sporządzonej w Krakowie dnia 22 lutego 1994 r. (Dz. U. z 1994, Nr 112 poz. 543). Zgodnie z tym ostatnim dokumentem ochronie podlegają zarówno cmentarze i groby wojenne żołnierzy sowieckich poległych w czasie II wojny światowej na terytorium Polski, jak również z wcześniejszych konfliktów, a także upamiętnienia symboliczne tychże żołnierzy znajdujące się poza cmentarzami.

Na podstawie wspomnianej umowy międzynarodowej Państwo Polskie utrzymuje rosyjskie miejsca pamięci i spoczynku w Polsce. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa corocznie we współpracy z właściwym miejscowo wojewodą, który ustawowo odpowiedzialny jest za opiekę nad cmentarzami wojennymi, remontuje rosyjskie obiekty grobownictwa wojennego. Przy okazji prac remontowych, gdy na danym obiekcie zostanie stwierdzone istnienie symbolu „sierpa i młota”, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa występuje o jego usunięcie. Przykładowo w latach 2010-2014 przeprowadzono renowacje cmentarzy, kwater lub mogił żołnierzy Armii Czerwonej poległych podczas II wojny światowej, z których usunięto symbol „sierpa i młota” oraz uaktualniono treść napisów.

Usuwanie natomiast symbolu „sierpa i młota” z pomników symbolicznych, mieszczących się na terenach gminnych, zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 1990 Nr 16 poz. 95 z późniejszymi zmianami) spoczywa na władzach samorządowych. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w oparciu o ustawę z dnia 21 stycznia 1988 r. o Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (Dz. U. z 1988 r. Nr 2, poz. 2 z późniejszymi zmianami), może jedynie apelować do samorządów w sprawie usunięcia powyższego symbolu lub zmiany napisu.

- odpowiedź na interpelację poselską

Jednak cały proces może być jeszcze trudniejszy. W internecie łatwo znaleźć podobne przypadki - bardzo często opisują proces uzyskiwania zgody nie tylko u Wojewody, ale i w Instytucie Pamięci Narodowej oraz Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.