Jak radzić sobie z upałami? Szczególnie uważajmy na małe dzieci

Wzrost zagrożeń zdrowotnych w czasie upałów

Upał to nie tylko dyskomfort, ale również realne obciążenie dla organizmu. Gdy temperatura powietrza przekracza 30°C, mechanizmy termoregulacyjne człowieka zaczynają pracować na najwyższych obrotach. Organizm stara się schłodzić przez intensywne pocenie się, co prowadzi do utraty wody i elektrolitów. Długotrwała ekspozycja na wysoką temperaturę, zwłaszcza w połączeniu z dużą wilgotnością powietrza, może prowadzić do zaburzeń funkcji fizjologicznych.

Według danych Głównego Inspektoratu Sanitarnego i Światowej Organizacji Zdrowia, podczas fali upałów rośnie liczba przypadków udarów cieplnych, omdleń, zaburzeń rytmu serca oraz nasilenia objawów chorób przewlekłych, zwłaszcza układu sercowo-naczyniowego i oddechowego.

Największe zagrożenia dla dzieci

Organizm dziecka jest znacznie bardziej wrażliwy na zmiany temperatury niż organizm dorosłego. Niemowlęta i małe dzieci szybciej się przegrzewają, ponieważ ich układ termoregulacji nie jest jeszcze w pełni rozwinięty. Dodatkowo ich skóra jest cieńsza, a powierzchnia ciała w stosunku do masy ciała większa, co zwiększa utratę wody.

Zagrożenia dla dzieci to m.in.:

• odwodnienie – utrata nawet niewielkiej ilości płynów może prowadzić do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej
• udar cieplny – objawiający się gorączką powyżej 39°C, brakiem potu, przyspieszonym oddechem i tętne, sennością lub utratą przytomności
• oparzenia słoneczne – dziecięca skóra jest bardzo wrażliwa na promieniowanie UV
• nasilenie objawów chorób przewlekłych – np. astmy, atopowego zapalenia skóry

Jak chronić dzieci przed skutkami upałów

1. Unikanie bezpośredniego słońca
   Dzieci nie powinny przebywać na słońcu w godzinach od 10:00 do 17:00. W tym czasie najlepiej pozostać w cieniu lub w chłodnych pomieszczeniach. Spacer z niemowlęciem należy planować na wczesny poranek lub wieczór.

2. Odpowiednie nawodnienie
   Dzieci powinny regularnie pić wodę, nawet jeśli nie odczuwają pragnienia. U niemowląt karmionych piersią nie trzeba wprowadzać dodatkowych płynów, ale należy karmić częściej. Dzieci powyżej 6. miesiąca życia powinny mieć łatwy dostęp do wody.

3. Lekka odzież i ochrona głowy
   Ubrania powinny być przewiewne, jasne i wykonane z naturalnych materiałów. Obowiązkowe jest nakrycie głowy – najlepiej kapelusz z szerokim rondem lub czapka z daszkiem.

4. Nie zostawiaj dziecka w aucie
   Nawet kilka minut w zamkniętym samochodzie może zakończyć się tragicznie. Wnętrze auta nagrzewa się bardzo szybko – w ciągu 10 minut temperatura może wzrosnąć o 10–15°C.

5. Zastosowanie kremu z filtrem
   U dzieci powyżej 6. miesiąca życia należy stosować kremy z wysokim filtrem SPF (50+), nakładane co 2 godziny i po każdej kąpieli wodnej.

Osoby dorosłe również narażone

Chociaż osoby zdrowe dorosłe lepiej radzą sobie z wysoką temperaturą, także one powinny zachować ostrożność. Największe ryzyko dotyczy:

• osób starszych
• pacjentów z chorobami układu krążenia
• osób z cukrzycą
• osób przyjmujących leki moczopędne lub obniżające ciśnienie

Upał może nasilać objawy istniejących schorzeń i prowadzić do powikłań, takich jak niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, udary mózgu czy niewydolność nerek.

Objawy przegrzania i odwodnienia

Należy zwracać uwagę na objawy, które mogą świadczyć o zaburzeniach termoregulacji i odwodnieniu. Do najczęstszych należą:

• suchość w ustach
• zawroty głowy
• uczucie silnego zmęczenia i osłabienia
• przyspieszony puls
• bóle głowy
• mdłości i wymioty
• spadek ilości oddawanego moczu (ciemny kolor)

U dzieci objawami odwodnienia mogą być także: zapadnięte ciemiączko, brak łez podczas płaczu, senność lub rozdrażnienie, brak apetytu.

Jak zapobiegać odwodnieniu

1. Regularne picie wody
   Nie należy czekać na uczucie pragnienia – to sygnał, że organizm już odczuwa niedobór płynów. Dorośli powinni wypijać minimum 2–2,5 litra wody dziennie, dzieci proporcjonalnie mniej, w zależności od wieku.

2. Unikanie napojów odwadniających
   Należy ograniczyć spożycie kawy, mocnej herbaty, alkoholu i napojów energetycznych. Działają one moczopędnie, co zwiększa ryzyko odwodnienia.

3. Wzbogacanie diety w elektrolity
   Podczas upałów warto sięgać po wodę mineralną zawierającą sód, potas i magnez. Można też korzystać z gotowych preparatów elektrolitowych, szczególnie u dzieci.

4. Unikanie intensywnego wysiłku
   Aktywność fizyczna w pełnym słońcu i wysokiej temperaturze może przyspieszyć odwodnienie i doprowadzić do udaru cieplnego.

Pierwsza pomoc w przypadku przegrzania lub udaru cieplnego

W przypadku podejrzenia udaru cieplnego lub silnego odwodnienia należy niezwłocznie podjąć działania ratunkowe:

1. Przenieść osobę w chłodne, zacienione miejsce

2. Położyć ją z uniesionymi nogami

3. Zastosować chłodne okłady lub delikatne spryskanie skóry wodą

4. Podawać wodę małymi łykami, jeśli osoba jest przytomna

5. Wezwać pogotowie ratunkowe, jeśli pojawia się utrata przytomności, silna gorączka lub zaburzenia świadomości

Dodatkowe środki ostrożności

• Wietrzenie pomieszczeń rano i wieczorem – unikać otwierania okien w najgorętszych godzinach

• Zasłanianie okien roletami lub żaluzjami – ogranicza nagrzewanie się pomieszczeń

• Korzystanie z wentylatorów lub klimatyzacji – w pomieszczeniach, ale nie kierować strumienia zimnego powietrza bezpośrednio na ciało

• Kąpiele w chłodnej wodzie – bez przesadnego wychładzania organizmu

Podsumowanie

Fale upałów, które w ostatnich latach występują coraz częściej, wymagają odpowiedzialnego podejścia do zdrowia i bezpieczeństwa. Zarówno dzieci, jak i osoby starsze oraz przewlekle chore są szczególnie wrażliwe na wysokie temperatury. Kluczowe znaczenie ma właściwe nawodnienie, unikanie ekspozycji na słońce, lekka dieta i odpowiednia odzież. W przypadku pojawienia się objawów odwodnienia lub przegrzania nie należy zwlekać z udzieleniem pomocy. Prosta profilaktyka może skutecznie ograniczyć ryzyko poważnych powikłań zdrowotnych.