Separacja czy rozwód? Konsekwencje i różnice

Kiedy rozwód, a kiedy separacja?

Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zarówno rozwód jak i separacja mogą być orzeczone w przypadku zupełnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Chodzi tutaj o stan, w którym między małżonkami wygasły więzi fizyczne, uczuciowe oraz gospodarcze - innymi słowy małżonkowie nie utrzymują stosunków fizycznych, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego i nie żywią do siebie uczuć, które stanowiły podstawę podjęcia decyzji o ślubie. Zasadnicza różnica między przesłankami separacji, a rozwodu sprowadza się do tego, że w tym drugim przypadku dodatkową przesłanką jest trwałość rozkładu pożycia małżeńskiego - chodzi tu o stan, w którym między małżonkami doszło do wygaśnięcia więzi, a który jest już utrwalony - czyli utrzymuje się od dłuższego czasu i uzasadnia przyjęcie, że między małżonkami brak jest szans na odnowienie łączących ich niegdyś więzi.

Po co separacja przed rozwodem?

Warto pamiętać, że do czasu prawomocnego rozwodu, partnerzy który podjęli decyzję o rozstaniu, są traktowani jak małżonkowie. Stan separacji faktycznej, do którego dochodzi między małżonkami nie wywołuje żadnych skutków prawnych. To z kolei ma swoje konsekwencje między innymi w prawie spadkowym i może przekładać się na późniejsze rozliczenia majątkowe po rozwodzie. 

W pierwszej kolejności należy mieć na uwadze, że do czasu prawomocnego rozwodu, małżonkowie należą do pierwszego kręgu swoich spadkobierców ustawowych, co oznacza, że niezależnie od rozstania, małżonkowie w przypadku śmierci jednego z nich, mogą po sobie dziedziczyć. Małżonek może wprawdzie być wyłączony od dziedziczenia, jeśli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione, jednak aby do tego doszło, spadkobiercy zmarłego muszą zainicjować odpowiednie postępowanie sądowe – zauważa adwokat Agata Koschel-Sturzbecher, specjalizująca się w sprawach rozwodowych.

Ponadto, jeśli małżonków łączy ustrój wspólności majątkowej, to do czasu rozwodu nabyte przez każdego z nich składniki majątkowe wchodzą do majątku wspólnego małżonków. Jeśli zatem małżonek po rozstaniu zaoszczędził pewną kwotę, dzięki której jeszcze przed rozwodem kupił na przykład samochód, to drugi małżonek będzie de facto jego współwłaścicielem.  Aby tego uniknąć, można skorzystać z możliwości złożenia powództwa o ustanowienie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, jednak to wiąże się z kolejnym postępowaniem sądowym, co generuje dodatkowe koszty i pochłania dodatkowy czas.

Dlatego też, w przypadku rozstania małżonków, warto rozważyć skorzystanie z instytucji separacji, która zabezpiecza interesy majątkowe małżonków. 

Czy separacja coś daje?

Separacja orzeczona przez Sąd, podobnie jak rozwód powoduje, że między małżonkami powstaje ustrój rozdzielności majątkowej. Oznacza to, że zgromadzony od tego momentu majątek wchodzi w skład majątku osobistego każdego z małżonków.

W przypadku separacji, analogicznie jak w rozwodzie, małżonkowie są wyłączeni z kręgu spadkobierców ustawowych. Innymi słowy małżonkowie nie będą po sobie dziedziczyć, co z kolei wyłącza także uprawnienie do dochodzenia zachowku.

Zarówno w przypadku rozwodu jak i sprawy o separację, Sąd orzeka o winie w rozkładzie pożycia małżeńskiego. Sąd odstępuje od orzekania w tym zakresie jedynie na zgodny wniosek stron. Ponadto, Sąd w obu sprawach rozstrzyga także kwestie związane z małoletnimi dziećmi, tzn. władzę rodzicielską nad małoletnimi dziećmi, reguluje kontakty z dziećmi oraz ustala zakres obowiązku alimentacyjnego wobec małoletnich.

W przypadku gdy małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie - sąd zarówno w treści wyroku rozwodowego jak i orzeczeniu o separacji, może także uregulować sposób wspólnego korzystania z mieszkania przez małżonków.  W wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.

Separacja, a rozwód – różnice

Instytucja separacji jest dedykowana osobom, które nie są w stanie lub nie chcą podejmować ostatecznej decyzji o rozwodzie. Mając zatem na uwadze charakter tej instytucji, małżonkowie pozostający w separacji nie mogą zawrzeć nowego związku małżeńskiego. Nie mogą również powrócić do nazwiska sprzed ślubu.

Separacja odmiennie niż rozwód nie powoduje bezpośredniego ustania małżeństwa. Dlatego też separacja między małżonkami może zostać zniesiona. Wraz ze zniesieniem separacji dochodzi także do zniesienia jej skutków. Oznacza to, że po zniesieniu separacji, małżonkowie znów znajdą się w kręgu swoich spadkobierców ustawowych. Między małżonkami powstanie także ustrój wspólności majątkowej - chociaż w tym przypadku małżonkowie mogą zgodnie ustalić, że pozostawiają w małżeństwie ustrój rozdzielności majątkowej. Nieco inaczej kształtuje się sytuacja w przypadku kwestii dotyczących małoletnich dzieci małżonków, bowiem Sąd znosząc separację ponownie orzeka o władzy rodzicielskiej nad małoletnimi potomkami stron.

Podsumowując, instytucja separacji pozwala małżonkom ocenić, czy istnieją szanse na naprawę małżeństwa i zastanowić się nad zasadnością zainicjowania postępowania rozwodowego. Równolegle jednak zabezpieczenia interesy majątkowe obu stron. Warto dodać na koniec, że małżonkowie pozostający w separacji mają obowiązek udzielania sobie wzajemnej pomocy, choć obowiązek ten jest ograniczony względami słuszności. Stojąc przed wyborem instytucji rozwodu lub separacji, warto skonsultować się z fachowym pełnomocnikiem.